Mongolian Journal of Botany

Editorial

2023-03-09T04:23:28+00:00

No abstract in English

Өмнөх үг

Geographic differences of common millet (Panicum miliaceum L.) upper lemma length on modern samples and archeological excavations in Mongolia

2023-03-09T04:26:05+00:00

In modern samples, common millet’ upper lemma length was 2.99 mm, 2.9 mm and 2.76-2.81 mm in Bulgan sum (Ӧmnӧgovi administrative province), Bayantsogt sum (Tӧv province) and other sites. Geographically, upper lemma length in Bulgan and Bayantsogt sums was same with common millet’ upper lemma lengths in China and Middle Asia while its length in Shaamar, Zuunkharaa (Selenge province) and Jargalant (Tӧv province) sums with in Russia. In archeological excavations, common millet’ upper lemma length has shorter in Noyon Uul (Tӧv province) than in Ikh tamir and Gol mod sites (Arkhangai province). The upper lemma lengths are not different between in Xiongnu burials and modern samples but it was longer in Great Mongolian burial. The results suggest that common millet’ upper lemma length had been different geographically during Xiongnu dynasty and this difference has been kept to nowadays. Also, the upper lemma lengths were shorter in Altanbulag (Tӧv province), Galt (Khuvsgul province), Khutag-Undur (Bulgan province) sums, Salkhit tomb site (Darkhan-Uul province) and Noyon Uul than other sites. It means that common millet was cultivated in the basin Orkhon-Selenge rivers during Xiongnu dynasty.

Монгол нутагт археологийн малтлагаар олдсон болон орчин үеийн Тарианы харбудаа (Panicum miliaceum L.)-ны цэцгийн доод хайрсны уртын газарзүйн ялгаа

Хураангуй: Өмнөговь аймгийн Булган сумын нутгаас түүсэн тарианы харбудааны цэцгийн доод хайрсны урт 2.99 мм, Төв аймгийн Баянцогт сумын тариалангийн талбай орчмоос цуглуулсан дээжид 2.9 мм, бусад газруудынх 2.76-2.81 мм байна. Газарзүйн хувьд, Өмнөговь аймгийн Булган, Төв аймгийн Баянцогт сумын нутагт дахь энэ ургамлын цэцгийн доод хайрсны урт нь Хятад, Дундад азийнхтай; Сэлэнгэ аймгийн Шаамар, Зүүнхараа, Төв аймгийн Жаргалант сумынх ОХУ-ынхтай илүү ойролцоо юм. Ноён уулнаас олдсон хайрс нь Архангай аймгийн Их тамир, Гол модны малтлагаар олдсон хайрснаас богино юм. Хүннүгийн үеийн малтлагаар олдсон цэцгийн доод хайрсны урт нь орчин үеийнхтэй адил, харин их монголын үеийнх бусад дээжнийхээс эрс урт байна. Малтлага судалгаагаар олдсон тарианы харбудааны цэцгийн доод хайрсны урт газарзүйн хувьд тодорхой ялгаатай байсан бөгөөд энэ ялгаа нь өнөөг хүртэл хадгалагдан ирсэн болохыг судалгааны дүн илтгэж байна. Төв аймгийн Алтанбулаг, Хөвсгөл аймгийн Галт, Булган аймгийн Хутаг-Өндөр, Дархан уул аймгийн Салхит хэмээх газар, Ноён уулын хүннүгийн булшнаас олдсон цэцгийн доод хайрс судалгаанд хамрагдсан бусад газрынхаас богино буюу хэмжээний хувьд ОХУ-ынхтай илүү ойролцоо байгаа нь хүннүчүүд тарианы харбудааг Орхон-Сэлэнгийн сав газраар тариалж хүнсэндээ хэрэглэдэг байсныг илтгэнэ.

Түлхүүр үгс: Тарианы харбудаа, Хүннү, цэцгийн доод хайрсны урт.

Identification of the degradation of birch forests habitats by lichen species

2023-03-09T04:32:40+00:00

A study was conducted to determine the degradation of birch forest habitats by epiphytic lichens. As a result of research in the birch forest at the station Shatan somone Batsumbera of the Central aimag, 17 species of epiphytic lichens from 4 families and 13 genera were registered. The forest point was chosen as an example of a site with a change of primary vegetation type of larch forests from the forest of the steppe area of West Kentei. In terms of the number and diversity of species in point-of-forest studies, the number of species at the edge of the forest has decreased relative to the depth of the forest. In terms of species cover, 75% of the total species cover is Melanelia olivacea (45.8%), Physcia aipolia (18.2) and Evernia mesomorpha (11.5). At the same time we noted that the number of species and their diversity depends on the diameter of the tree trunk and the number of stumps, fallen and rotten trees.

To determine the factors influencing species richness and distribution, a comparison was made between the number of stumps (large amounts of wood harvested in the forest) and the amount of manure residues (used for grazing) in the forest habitat. As a result, it has been established that the most important factor is the manifestation of the «edge effect» in the forest as a human factor. Thus, the decline in lichen species due to the loss of habitat diversity in birch forests indicates а increase in the degradation of birch forest habitats.

Хусан ойн амьдрах орчны доройтлыг хагийн төрөл зүйлээр илэрхийлэх асуудалд
(Төв аймаг, Батсүмбэр сум, Шатан өртөө, Өвгөнт уулын ойн жишээн дээр)

Хураангуй: Хусан ойн амьдрах орчны доройтлыг хагийн төрөл зүйлээр тогтоох судалгааг явууллаа. Баруун Хэнтийн тайгархаг шинэсэн ойн ургамалжлын үндсэн хэв шинжид нь өөрчлөлт орсон газар нутгаар сонгосон Төв аймгийн Батсүмбэр сумын Шатан өртөөний Өвгөнт уулын хусан ойд 3 баг, 4 овог, 13 төрлийн 17 зүйл эпифит хаг бүртгэв. Тус ой хагийн зүйлийн тоон болон олон янз байдлын хувьд ойн захад ойн гүнээсээ багасаж, бүрхцийн хувьд нийт зүйлийн бүрхцийн 75%-ийг Melanelia olivacea (45.8%), Physcia aipolia (18.2), Evernia mesomorpha (11.5) гэх цөөн зүйл бүрдүүлсэн онцлогтой. Зүйлийн тоо, тэдгээрийн олон янз байдал модны ишний диаметрын хэмжээ, унанги болон өмх моддын тоон өсөлтөөс хамаарч байна. Зүйлийн баялаг, тэдгээрийн тархцад нөлөөлөх хүчин нөлөөг ойн амьдрах орчинд тохиолдох өсвөр моддын болон хожуул (ойгоос их хэмжээний түлшний мод бэлтгэсэн)-ын тооноос гадна аргал хомоол (малын бэлчээрт өртөгдсөн)-ын тохиолдцын тоон харьцуулалтаас үзэхэд “захын эффект” нөлөө хамгийн чухал хүчин зүйл болж буйг тогтоолоо. Ийм нөлөөнд автагдаж буй хусан ойн ургах субстратын олон янз байдал хомсдох шалтгааны улмаас хагийн төрөл зүйлийн бууралт нь ойн амьдрах орчин доройтож буйг илэрхийлж байна.

Түлхүүр үгс: хагийн зүйлийн тоо, хусан ой, шинэсэн ой, экотоп, биотоп

Establish of important habitats for dryland mountain biodiversity by their lichen species

2023-03-09T04:40:32+00:00

The study of lichens, which are species sensitive to environmental changes, is of great use. As a result of our analysis of lichen biodiversity, it is shown that the habitats of dry grass meadows from the Baraat ridge of the village Hujirt-Bagh from the somon Must, Khuvd Aimak are extremely rare in the Altai-Sayan region and are important habitats for the gene pool and habitat of the rare genetic resources of lichens.

As a result of the research, 52 species from 32 genera of 17 families were registered, of which 7 species were found for the first time in the mountainous dry steppe vegetation of the geographical region of Mongolia Altai. And also found extremely rare and Altai-Sayan endemics Evernia terrestris and another 12 species with the status of rarity. According to available data, this mountainous area can be considered the southernmost boundary of the lichen range, for which a question of protection should be raised. The study also determined that the diversity of substrate habitats is more important than the size of the area of the species range, taking into account, all known lichen species as referring to the environment and the availability of moisture on the surface of the growth, and how they adapt. In the modern era of climate change, local protection of this unique ecosystem of habitats isolated in dry and arid mountainous areas will help the Bodonchu River, which is important for the diversity of extremely rare and rare vascular and nonvascular (cryptogam) plant species also small mammals of reptiles and birds. The protection of the habitat of one of the main sources of the Bodonça River Basin and the livelihoods of pastoralists must be valued.

Хуурай гандуу уулархаг нутгийн биологийн олон янз байдалд чухал амьдрах орчинг хагийн төрөл зүйлээр тогтоох нь
(Ховд аймгийн Мөст сум, Хужирт багийн Бараат уулын жишээн дээр)

Хураангуй: Орчны өөрчлөлтийн мэдрэг төрөл зүйл болох хагийн судалгаагаар Ховд аймгийн Мөст сум, Хужирт багийн Бараат уулын алаг өвст бушилзат нугажуу хээрийн амьдрах орчинг Алтай-Соёны бүс нутгийн хувьд нэн ховор, ховор хагийн генетик нөөцийн удмын сан, амьдрах орчны хувьд чухал газар нутаг болохыг нотлов. Судалгааны үр дүнд 17 овгийн 32 төрлийн 52 зүйл бүртгэснээс Монгол-Алтайн уулын хээрийн тойрогт шинээр 7 зүйл, Алтай-Соёны эндемик бөгөөд нэн ховор Evernia terrestris, мөн ховор статустай 12 зүйл хагийн тархацын хамгийн өмнөд хязгаартаа орших уулархаг бүс нутаг гэж үзэн Ховд аймгийн орон нутгийн хамгаалалтад авах асуудлыг хөндөж байна. Мөн судалгаагаар мэдэгдэж буй нийт зүйл хагийг хүрээлэн буй орчны болон ургах гадаргуун хур чийгийн хүртээмжтэй хэрхэн холбогдож, хэрхэн дасан зохицож буй шинжийг тус тус харгалзан зүйлийн тархцад талбайн их багаас илүүтэй амьдрах орчны субстратын олон янз байдал чухал гэдгийг тогтоов. Уур амьсгалын өөрчлөлтийн өнөө цаг үед хуурай гандуу уулархаг нутагт тусгаарлагдсан энэхүү өвөрмөц амьдрах орчны экосистемийг орон нутгийн хамгаалалтад авснаар нэн ховор, ховор цэцэгт гуурст болон спорт гуурсгүй (криптогам) ургамлын төрөл зүйлийн олон янз байдал, жижиг хөхтөн, хэвлээр явагчид болон шувуудад ач холбогдол бүхий Бодонч голын ай савын нэг томоохон эх ундрагын амьдрах орчныг хамгаалах, малчдын амьжиргааг тэтгэх зэрэгт үнэлж баршгүй ач холбогдол өгөх учиртай.

Түлхүүр үгс: Бараат уул, нэн ховор, ховор хаг, үйл ажиллагааны мэдрэг шинж

Seven lichens were registered in the mountain-steppe region of Mongolian Altai

2023-03-09T04:47:10+00:00

In 2019 on field time study in Mongolian-Altai heigh mountain steppe region we collected 120 lichen samples from different substratum in heigh mountain area (altitude: 2527-2770 m). We identified some interesting species such as Buellia geophila (Florke ex Sommerf.) Lynge, Caloplaca cerina (Ehrh. Ex Hedw.) Fr., Diploschistes diacapsis (Ach.) Lumbsch., Rinodina mniaraea (Ach.) Korrb., Vulpicida tubulosus (Schaer) J.E.Mattsoon & M.J.Lai, Caloplaca crenulatella (Nyl.) H.Oliver and Phaeophyscia squarrosa Hale. These species firstly recorded in the Mongolian Altai mountain steppe region.

Монгол-Алтайн уулын хээрийн тойрогт тэмдэглэсэн 7 зүйл хагийн шинэ цэгүүд

Хураангуй. Манай орны хуурай гандуу уулархаг нутгийн хүрээнд тусгайлан тодорхой газар нутгийн хагийн аймгийг тусад нь судалсан судалгаа огт хийгдээгүй ирсэн. Иймд уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг нөлөөгөөр байгалийн аясаар нөхөн сэргэх чадвар хязгаарлагдмал хагийн төрөл зүйлүүдийн олон янз байдалд чухал амьдрах орчинг хагаар тогтоох зорилгоор 2019 онд хэрэгжүүлсэн хээрийн судалгааны үр дүнд Монгол орны ургамал газарзүйн Монгол-Алтайн өндөр уулын хээрийн тойрогт Buellia geophila (Florke ex Sommerf.) Lynge; Caloplaca cerina (Ehrh. ex Hedw.) Th. Fr.; Diploschistes diacapsis (Ach.) Lumbsch.; Rinodina mniaraea (Ach.) Korrb.; Vulpicida tubulosus (Schaer) J.E. Mattsoon &M.J. Lai; Caloplaca crenulatella (Nyl.) H.Oliver болон Phaeophyscia squarrosa Hale. гэсэн 7 зүйлийн тархацын шинэ цэгийг бүртгэв.

Түлхүүр үгc: Хаг биот, тархацын цэг, Caloplaca crenulatella.

The Vegetation of Tsenkher soum, Arkhangai province

2023-03-09T04:53:49+00:00

Tsenkher soum of Arkhangai aimag has a total area of 322.3 thousand hectares, of which about 60 percent is pasture. Pastureland degradation is intensifying in the soum due to overpopulation, overgrazing and mining. In the summer of 2021, we made 62 vegetation records. Based on this, the dominant plant criteria were classified. According to our study, 17 plant communities belonging to 4 types and 9 subtypes were distinguished in the soum. Based on this vegetation classification, a 1:200,000 scale vegetation map was made. We found that 3.66% (11746.7 ha) of the total area of the soum is high mountain, 26.62% (91818.2 ha) is forest, 47.58% (142699 ha) is steppe, and 20.14% (64649 ha) is meadow.

Архангай аймгийн Цэнхэр сумын ургамалжил

Хураангуй. Бид 2020 онд явуулсан хээрийн судалгаагаар Монгол Дагуурын уулын ойт хээрийн ургамал-газарзүйн тойрогт Мейерийн өлөн (Carex meyeriana Kunth), Ямаан бургас（Salix caprea L.), Гордеевын бургас (Salix gordejevii Y.L.Chang & Skvortsov), Тахир банга (Crepis lyrata (L.) Froel.), Наймалдай зохимон (Senecio nemorensis L.) гэсэн 5 зүйл ургамлыг шинээр бүртгэв. Архангай аймгийн Цэнхэр сум нь нийт 322.3 мянган га нутаг дэвсгэртэй бөгөөд үүний 60 орчим хувийг бэлчээр бүрдүүлдэг. Монголын үндэсний статистикийн төв хорооны 1970-2020 оны мэдээллээр тус сум нь мал тооллого эхэлсэн 1970 онд 76570, мал хувьд шилжсэн 1990 онд 74570, 2010 онд 107680, 2020 онд 336108 толгой мал тус тус тоолуулж, малын тоо толгой тасралтгүй өссөөр ирсэн. Бэлчээрийн судалгааны суурь нь ургамалжлын судалгаа байдаг тул бид Цэнхэр сумын ургамалжлын судалгаа явуулж, түүний төлөв байдлыг үнэлэх шаардлага байсан. Бид 2021 оны зун ургамалжлын хээрийн судалгаа явуулж, нийт 62 геоботаникийн бичиглэл үйлдэж, 300 орчим ургамлын дээж цуглуулсан. Цуглуулсан материалд боловсруулалт хийж, бүлгэмдлийн зонхилогч ургамал, зүйлийн нийт бүрэлдэхүүн, мезорельефыг шалгуур болгон тус сумын нутагт 4 хэвшинж, 9 дэд хэвшинжид хамаарах 17 бүлэг эвшлийг ялгаж ангиллаа. Энэхүү ангилааг үндэслэн 1:200000 хэмжээст ургамалжлын зургийг зохиов. Тус сумын нийт нутаг дэвгэрийн 3.66% (11746.7 га)-ийг өндөр уулын хэвшинж, 26.62% (91818.2 га)-ийг ойн хэвшинж, 47.58% (142699 га)-ийг хээрийн хэвшинж, 20.14% (64649 га)-ийг нуга, намгийн хэвшинж тус тус бүрдүүлж байна.

Түлхүүр үгс: Цэнхэр сум, ургамалжил, ургамалжлын зураг

The Pastureland State and Carrying Capacity in Tsenkher Soum, Arkhangai Province

2023-03-09T05:00:23+00:00

Pasture ecosystems make up more than 70 percent of Mongolia's land area and about 120 million sheep unit livestock graze here. Due to rapid livestock growth, loss of livestock structure, and overgrazing, half of the total pastureland has deteriorated, with 16% losing some ecosystem services and 12% losing basic ecosystem services.

Tsenkher soum of Arkhangai aimag has a total area of 322.3 thousand hectares, of which 46.2% is agricultural lands. In the summer of 2021, a total of 62 plots were surveyed to assess the condition and carrying capacity of pasture in the soum. We found that the number of livestock in the soum exceeded 2.46 times and the carrying capacity of 1 hectare of pasture exceeded 2-3.5 times. In addition, 75.1% of the summer-autumn pastures and the entire winter[1]spring pastures were overloaded when the seasonal pasture carrying capacity was calculated at the soum level.

Архангай аймгийн Цэнхэр сумын бэлчээрийн төлөв байдал, даац

Хураангуй: Монгол орны нийт газар нутгийн 70 гаруй хувийг бүрдүүлдэг бэлчээрийн экосистемд 120 орчим сая хонин толгой мал бэлчээрлэж байна. Малын тоо толгойн хэт өсөлт, мал сүргийн бүтэц алдагдах, бэлчээрийн даац хэтрэх зэрэг шалтгааны улмаас нийт бэлчээрийн тэн хагас нь ямар нэгэн хэмжээгээр доройтолд өртөж, 16% нь экосистемийн зарим үйлчилгээгээ, 12% нь экосистемийн үндсэн үйлчилгээгээ алдаад байна. Архангай аймгийн Цэнхэр сумын нийт нутаг дэвсгэрийн 46.2%-ийг бүрдүүлдэг бэлчээрт 823629 хонин толгой мал бэлчээрлэдэг. Иймд бид 2021 оны зун тус сумын бэлчээрийн төлөв байдал, даацыг үнэлэх судалгааг хийж гүйцэтгэлээ. Судалгаагаар нийт 62 цэгт геоботаникийн дэлгэрэнгүй бичиглэл хийж, ургамлын биомассын дээж цуглууллаа. Энэхүү судалгаагаар бид тус сумын бэлчээрийн 71.5% нь ямар нэгэн хэмжээгээр доройтсон болохыг илрүүлээ. Мөн сумын малын тоо толгой байвал зохих хэмжээнээс 2.5 дахин, 1 га бэлчээрийн даац 2-3.5 дахин, сумын зун-намрын бэлчээрийн 75.1%, өвөл-хаврын бэлчээр бүхэлдээ даац хэтэрсэн байгааг тус тус тогтоолоо.

Түлхүүр үгс: Цэнхэр сум, бэлчээрийн төлөв байдал, бэлчээрийн даац

The Value of Pastureland Ecosystem Provisioning Services (Tsenkher soum in Arkhangai Province)

2023-03-09T05:07:27+00:00

Ecosystem services are the benefits that people receive from ecosystems and fall into four types: provisioning services, regulating services, cultural services, and supporting services. These ecosystem provisioning services include direct consumption of meat, milk, food supplements, water, and medicines. International research on the value of ecosystem services began in the 1970s. In our country, it started in 2017 by assessing the ecosystem services of protected areas. However, there are no studies evaluating the services of pastureland ecosystems, which cover more than 80 percent of the total area. The aim is to estimate the value of pasture ecosystem provisioning services in Tsenkher soum of Arkhangai aimag and the benefits that herders receive from pastureland ecosystems. T s e n k h e r soum of Arkhangai aimag counted 823629 SU (sheep unit) in 2021. Total livestock consumes 5076651.1 h of fodder and 928887.3 m³ of water per year. 1450 herder households in the soum receive 192.9 billion MNT/year in supply services from pasture ecosystems. This means that one herder household in the soum receives an average of 133.1 million MNT in provisioning services. The soum should provide 693.3 thousand MNT per hectare of pasture for 0.96 SU. Unfortunately, due to overgrazing in the soum, the supply of pasture ecosystems per sheep has decreased by 2.6 times. This has led to a reduction in livestock size, declining productivity of products such as milk, dairy and meat, and a decline in cashmere yields.

Бэлчээрийн экосистемийн хангамжийн зарим үйлчилгээний үнэ цэнэ
(Архангай аймгийн Цэнхэр сумын жишээгээр)

Хураангуй: Экосистемийн үйлчилгээ гэж экосистемээс хүмүүсийн авч буй ашиг шимийг хэлэх бөгөөд хангамжийн, зохицууулалтын, соёлын, дэмжих гэсэн үндсэн 4 төрөлтэй. Эдгээрээс хүмүүсийн шууд хэрэглэж буй мах, сүү, хүнсний нэмэлт бүтээгдэхүүн, ус, эм бэлдмэл зэрэг ашиг шимийг экосистемийн хангамжийн үйлчилгээнд хамруулан ойлгодог. Экосистемийн үйлчилгээний үнэ цэнийг тооцох судалгаа олон улсад 1970 оноос эхэлсэн. Манай оронд 2017 оноос ТХГН-уудын экосистемийн үйлчилгээг үнэлэх ажлууд хийгдэж байна. Харин нийт нутаг дэвсгэрийн 80 гаруй хувийг эзэлдэг бэлчээрийн экосистемийн үйлчилгээг үнэлсэн судалгааны ховор байна. Энэхүү өгүүлэлд бид ойт хээрийн бүслүүрийг төлөөлүүлж, Архангай аймгийн Цэнхэр сумыг сонгон авч, бэлчээрийн хангамжийн үйлчилгээний үнэ цэнэ, малчдын экосистемээс авч буй ашиг шимийг тооцохыг зорилоо. Архангай аймгийн Цэнхэр сумын нутагт амьдардаг 1450 малчин өрхийн 823629 хонин толгой мал жилд 5076651.1 ц өвс тэжээл, 928887.3 м³ ус хэрэглэж байна. Үүнийг мөнгөн дүнгээр илэрхийлбэл тус сумын нийт малчин өрх бэлчээрийн экосистемээс жилд 192.9 тэрбум төгрөг, 1 малчин өрх дунджаар 133.1 сая төгрөгийн хангамжийн үйлчилгээ авч байна. бидний тооцоолсноор тус сумын нэг га бэлчээрийн экосистем жилд 0.96 хонин толгой малд 693.3 мянган төгрөгийн хангамжийн үйлчилгээ үзүүлэх багтаамжтай. Гэвч сумын бэлчээрийн даац хэтэрсэнтэй холбоотойгоор нэг хонин толгой малын бэлчээрийн экосистемээс авах хангамжийн үйлчилгээ 2.6 дахин багасаад байна. Энэ нь мал давжаарах, сүү, цагаан идээ, мах зэрэг бүтээгдэхүүний ашиг шим нь муудах, ноос ноолуурын гарц багасах шалтгаан болж байна.

Түлхүүр үгс: Цэнхэр сум, бэлчээр, экосистемийн үйлчилгээ, хангамжийн үйлчилгээний үнэ цэнэ

Study of CO2 adsorption in selected tree species

2023-03-09T05:12:42+00:00

According to studies, as the industry increases, population expansion and technology advancements are accompanied by increased air pollution, therefore urban green area, particularly tree planting is critical in many ways, including lowering air pollution, environmental overheating, and noise stress in urban cities. As a result, the study aims that in the finest urban green areas, trees that can absorb CO₂ and are physiologically fit can be chosen. To evaluate CO₂ absorption rates to that we selected six tree species from the Ulaanbaatar city and unpolluted area of forest; Betula platyphylla, Larix sibirica, Pinus sylvestris, Padus asiatica, Populus laurifolia, and Syringa josikaea. The CO₂ absorption of trees were measured using a Qubit System S151 infrared instrument, and statistical analysis using the XACT8 and JMP5 softwares. Determined the solar radiation with the help of a lux-meter named U116. The study findings revealed that at 6 to 10 am., CO2 absorption was high (-28.61 mmol/m2*sec; -56.03 mmol/m2*sec) but when solar radiation were increased (14293.67 W/m2; 260C) at around 1-2pm, the trees’ CO2 absorption was decreasing (-37.01 mmol/m2*sec; -8.88 mmol/ m2*sec;) from 4pm the solar radiation and air temperature were decreasing (3651.67W/ m2; 18.5oC) and CO₂ absorption was beginning to increase (-45.22 mmol/m2*sec; -16.61 mmol/m2*sec;) respectively. CO2 absorption of Larix sibirica, Betula platyphylla in the two study sites were significantly different (Prob tlarix=0.0004, Prob tbetula=0.0037) due to environmental conditions, but the CO₂ adsorption of Pinus sylvestris in the two study sites were not significantly different.

Зарим зүйл модны СО₂ шингээлтийн судалгаа

Хураангуй Хотын ногоон байгууламжид нүүрстөрөгчийн хийг (СО₂ ) шингээх чадвар өндөртэй, физиологийн дасан зохицолт сайтай модыг сонгон тарих нь экологи болон эдийн засгийн хувьд чухал ач холбогдолтой юм. Бид судалгаагаараа хотын төвийн ногоон байгууламж болон хяналт болгож хотын ногoон бүсийн ойгоос, Хавтагнавчит хус (Betula platyphylla Sukacz.), Сибирь шинэс (Larix sibirica Ldb.), Азийн монос (Padus asiatica Kom.), Ойн нарс (Pinus sylvestris L.), Лаврнавчит улиас (Populus laurifolia Ldb.), Мажаар голтбор (Syringa josikaea J.Jacq. ex Rchb.) зэрэг 6 зүйл, Чингэлтэй дүүргийн Зүрх уулын ойгоос 3 зүйл (Larix sibirica Ldb., Pinus sylvestris L., Betula platyphylla Sukacz.) модыг сонгон агаарын СО₂ -ийн шингээлтийн эрчмийг тодорхойлсон. Модны СО₂ -ийн шингээлтийн эрчмийг “Qubit System-ийн S151” хэт улаан туяаны багажаар хэмжиж, өгөгдлийг LabPro төхөөрөмжөөс Loggerpro программруу хувирган дамжуулж, ХАСТ8 ба JMP5 программууд ашиглан статистик боловсруулалтыг хийсэн. Нарны цацрагийн хэмжээ буюу физиологийн идэвхит цацрагийг (Photosynthesis Activate Radiation-PAR) “U116” люксметрээр хэмжсэн. Судалгааны үр дүнд СО2 -ийн шингээлтийн өдрийн явц ялгаатай 2 орчинд бүх ургамалд ижилхэн хөдлөлзүй үзүүлсэн. Үүнд: өглөөний 6-10 цагуудад шингээлтийн эрчим их (-28,61 ммоль/м2*сек ̴ -56,03 ммоль/м2*сек), өдрийн 12 цагаас эхлэн буурч өдөр агаарын температур болон нарны цацрагийн хэмжээ хамгийн их (14293,67 Bт/м2; 260С) үед буюу 13-14 цагт СО2 -ийн шингээлт хамгийн бага (-37,01 ммоль/м2*сек ̴ -8,88 ммоль/м2*сек), үдээс хойш 16 цагаас агаарын температур, нарны цацрагийн хэмжээ багасах (3651,67 Вт/м2; 18,50C) үед СО₂ -ийн шингээлт ахин өссөн (-45,22 ммоль/м2*сек ̴ -16.61 ммоль/м2*сек) хөдлөлзүйг харуулж байна. Харин хотын төвийн ногоон байгууламж болон хотын ногоон бүсийн ой гэсэн ялгаатай орчинд ургаж байгаа ижил 3 зүйлийн модны СО₂ -ийн шингээлтийг харьцуулахад 2 өөр орчин дахь Larix sibirica (Prob tlarix=0,0004), Betula platyphylla (Prob tbetula=0,0037) зүйлүүдийн СО₂ -ийн шингээлт нь хоорондоо статистик ялгаатай байна. Тухайлбал хотын төвийн ногоон байгууламжид ургаж байгаа Larix sibirica, Betula platyphylla нь СО₂ -ийг илүү шингээсэн нь тухайн орчиндоо дасан зохицсоныг харуулж байна. Харин Pinus sylvestris-ийн хувьд 2 өөр орчинд СО₂ -ийн шингээлтэнд мэдэгдэхүйц ялгаа гараагүй.

Түлхүүр үгс: агаарын СО2 -ийн шингээлтийн эрчим, модны СО2 солилцоо, Larix sibirica, Betula platyphylla, Pinus sylvestris

Natural regeneration and plant community change of the subtaiga larch forest affected by fire in Eastern Khentei of Mongolia

2023-03-09T05:20:18+00:00

The research results on the main characteristics of subtaiga larch forest, the regeneration of young trees, and of plant cover change 40 years after the fire in Eastern Khentii are included. Mesophyte herbs subtaiga larch forests were replaced by grass-herbs community with larch-birch stands 40 years after the fire. Due to the combined effects of fires and pests, the succession and regeneration of mesophyte herbs subtaiga larch forests tends to delay.

Түймэрт нэрвэгдсэн Зүүн Хэнтийн тайгархаг шинэсэн ойн ургамлан бүлгэмдлийн өөрчлөгдөл, ойн байгалийн сэргэн
ургалт

Хураангуй: Зүүн Хэнтийн тайгархаг шинэсэн ойн түймрийн дараах таксацийн үндсэн үзүүлэлт, өсвөр моддын сэргэн ургалт, ургамал бүрхэвчийн хөдлөлзүйн 40 жилийн дараах судалгааны үр дүнг оруулав. Чийгсүү алаг өвст тайгархаг шинэсэн ой нь түймрээс хойш 40 жилийн дараа үетэн- алаг өвст бүлгэмдэл бүхий шинэс-хусан ой үүсэн бүрэлдэж шинэс модны байгалийн сэргэн ургалт хангалтгүй байна. Түймэр, хөнөөлт шавжийн хамтын нөлөөлөлд өртсөний улмаас чийгсүү алаг өвст тайгархаг шинэсэн ойн ургамал бүлгэмдлийн сукцесс, сэргэн ургалтын явц удаашрах хандлагатай байна.

Түлхүүр үгс: тайгархаг ой, ургамал бүлгэмдлийн өөрчлөлт, ойн сэргэн ургалт, шинэс, хус

Allometric equations for the above-ground biomass of Gmelin larch (Larix gmelinii Rupr.), Chekanovsky larch (Larix czekanowskii Szaf) in the Ereen Forest-Vegetation Province of Mongolia

2023-03-09T05:24:59+00:00

The sample trees of Gmelin larch (Larix gmelinii Rupr.) and Chekanovsky larch (Larix czekanowskii Szaf ) were destructively sampled for stem volume and above ground biomass study in the Ereen Mountain Forest-Vegetation Province of Mongolia. Allometric equations for the estimation of the single-tree stem volume and aboveground biomass (AGB) of Larix czekanowskii and Larix gmelinii using the independent variables as tree height (H), stem diameter at breast height (D) and D²H. The best-fit equation for stem volume modeling was lnŶ=-7.829+0.748ln(D²×H) for Larix gmelinii and lnŶ=-11.416+0.903lnD+2.9×lnH for Larix czekanowskii. The best performing single-tree biomass model was found for the allomеtric equations lnŶ=lna+b×lnD+c×lnH for total AGB, stem, branch, foliage biomass of Larix czekanowskii and total AGB and stem biomass of Larix gmelinii, lnŶ = lna + b×lnD for branch and foliage biomass of Larix gmelinii.

Монгол орны Эрээний нурууны Гмелиний болон Чекановскийн шинэс модны газрын дээрх биомассын аллометрийн тэгшитгэл

Хураангуй: Энэхүү судалгааны үр дүнд Монгол орны ой-ургамалжлын мужлалын Эрээн нурууны хошууны Гмелиний (Дагуур) шинэс (Larix gmelinii Rupr.), Чекановскийн шинэс (Larix Czekanowskii Szaf.) модны газрын дээрх биомассыг судалж, модны ишний эзлэхүүн, газрын дээрх биомассыг ишний 1.3 м өндөр дэх диаметр (D), өндөр (H) болон D²Н зэрэг үзүүлэлтийг ашиглан тооцоолох аллометрийн загвар боловсруулав. Модны ишний эзлэхүүнийг тооцоолоход Гмелиний шинэс модонд lnŶ=-7.829+0.748ln(D²×H), Чекановскийн шинэс модонд lnŶ=-11.416+0.903lnD+2.9×lnH тэгшитгэл сайн тохирч байна. Гмелиний шинэс модны иш, мөчир, шилмүүс, газрын дээрх нийт биомассыг загварчлахад хоёр хувьсагчтай lny=lna+b×lnD+c×lnH тэгшитгэл хамгийн тохиромжтой.. Чекановскийн шинэс модны хувьд иш, газрын дээрх биомассыг lny=lna+b×lnD+c×lnH тэгшитгэлээр, харин мөчир, шилмүүсний биомассыг lnŶ = lna + b×lnD гэсэн нэг хувьсагчтай логарифм тэгшитгэлээр тооцоолох нь илүү нарийвчлалтай болно.

Түлхүүр үгc: Гмелиний шинэс (Larix gmelinii Rupr.), Чекановскийн шинэс (Larix Czekanowskii Szaf.) модны эзлэхүүн, газрын дээрх биомасс, аллометрийн тэгшитгэл.

Эмийн ургамал судлаач, биологийн ухааны доктор (Ph.D) Уртнасангийн Лигаагийн ботаникийн шинжлэх ухаанд оруулсан хувь нэмэр

2023-03-09T05:32:51+00:00

No abstract in English

Шинжлэх ухааны доктор, профессор, Г.Цэрэнбалжидын ургамал судлалын шинжлэх ухаанд оруулсан хувь нэмэр

2023-03-09T05:35:20+00:00

No abstract in English

Зүүнгарын говийн ургамал-газарзүйн тойрогт шинээр бүртгэгдсэн ургамал, мөөгний зүйлүүд

2023-03-09T05:36:31+00:00

No abstract in English