https://www.mongoliajol.info/index.php/BICCT/issue/feed Bulletin of the Institute of Chemistry and Chemical Technology 2024-03-04T01:39:26+00:00 Jargalsaikhan L bicct@mas.ac.mn Open Journal Systems <p>published by the <a title="ICCT" href="https://www.icct.ac.mn" target="_blank" rel="noopener">Institute of Chemistry and Chemical Technology, Mongolian Academy of Sciences</a>.</p> <p><strong>Abstracting and indexing in <a title="Google Scholar" href="https://scholar.google.com" target="_blank" rel="noopener">Google Scholar</a>, <a title="Dimensions" href="https://app.dimensions.ai/discover/publication?and_facet_source_title=jour.1368136" target="_blank" rel="noopener">Dimensions,</a></strong> <strong><a title="CNKI" href="https://enscholar.cnki.net/journal/search" target="_blank" rel="noopener">CNKI</a> and <a title="EBSCO" href="https://www.ebscohost.com/discovery" target="_blank" rel="noopener">EBSCO Discovery Service</a></strong></p> https://www.mongoliajol.info/index.php/BICCT/article/view/3281 Sequential leaching of the synchysite-bearing ore by sulfuric acid and thio-bacteria 2024-03-04T01:13:57+00:00 Daramjav Purevjargal a_altaid@mas.ac.mn Bayarsaikhan Bayarbayasgalan a_altaid@mas.ac.mn Sanjugar Tuul a_altaid@mas.ac.mn Batchuluun Sukhbaatar a_altaid@mas.ac.mn Amarsanaa Altangerel a_altaid@mas.ac.mn Davaasambuu Sarangerel a_altaid@mas.ac.mn <p>In recent years, the problem of the complete use of resources is critical because the demand for rare earth elements has <br />increased due to the limited amount of non-renewable resources. Therefore, this research aimed to determine the possibility of <br />increasing metal recovery by sequentially leaching rare earth elements by acid and bacteria of synchysite-bearing ore. We selected <br />the ore of rare earth elements from the Lugiin gol deposit for the leaching and prepared it by grinding it to a 1-5 mm particle size. <br />The X-ray diffraction, petrographic, and minerographic analysis determined that the Lugiin gol deposit consisted of carbonatite <br />rock containing pyrite and synchysite minerals. The rare earth ore was leached in 1.0 M H2SO4 for 6 weeks. After that, the <br />bioleaching was carried out with a solid residue of acidic leaching after 42 days with thio-bacteria. The content of La, Ce, Pr, Nd, <br />and Sm in the leachate was determined by the inductively coupled optical emission spectrometry. The metal recovery by acid <br />leaching was 64-88% and as a result of bioleaching, the metal recovery increased by 10-15%.<br />Furthermore, the total metal recovery reached 74.4-98.1% for La, Ce, Pr, Nd, and Sm. Consequently, under ambient conditions, the<br />bioleaching following the acid leaching of the sample increased the rare earth metal recovery. Hence, it was possible to concentrate <br />metal from ore with higher efficiency at mild conditions (1.0 M sulfuric acid, solid-to-liquid ratio of 1:6, room temperature and <br />pressure).</p> <p><strong>Синхезитийн хүдрийг хүчил ба тионы бактериар дараалан уусган баяжуулах судалгаа</strong></p> <p><strong>Хураангуй:</strong> Сүүлийн жилүүдэд газрын ховор элементийн эрэлт хэрэгцээ нэмэгдэж, үл нөхөн сэргээгдэх нөөц баялгийн <br />хэмжээ хязгаарлагдмал болж байгаа учир нөөцийг бүрэн ашиглах асуудал чухал билээ. Энэ судалгааны ажлаар синхезит <br />агуулсан газрын ховор элементийн хүдрийг хүчил ба бактериар дараалан уусгаж, металл авалтыг нэмэгдүүлэх боломжийг <br />тогтоохоор зорилоо. Уусалтад Лугийн голын газрын ховор элементийн хүдрийг сонгон авч, ширхэглэлийн хэмжээг 1-5 мм <br />байхаар нунтаглаж бэлдсэн. Лугийн голын газрын ховор элементийн хүдэр нь синхезит, пирит агуулсан карбонатитын <br />чулуулгаас бүрдсэн болохыг рентген диффракцийн анализ, петрограф ба минерографийн шинжилгээгээр тогтоов. Хүчлийн <br />уусалтыг 1.0 М концентрацтай хүхрийн хүчлээр 42 хоног, уусалтын дараах хатуу үлдэгдэлд тионы бактериар мөн 42 <br />хоногийн турш биоуусалтыг явуулж, уусмалд шилжсэн La, Ce, Pr, Nd, Sm-ын агуулгыг индукцийн холбоот оптик <br />цацаргалтын спектрометрээр тодорхойллоо. Хүчлийн уусалтаар металл авалт La, Ce, Pr, Nd, Sm-ийн хувьд 64-88%, улмаар <br />хүчлийн уусалтын хатуу үлдэгдэлд хийсэн биоуусалтын дүнд металл авалт 10-15%-аар нэмэгдэж, нийт металл авалт 74.4-<br />98.1%-д хүрсэн. Иймд газрын ховор элементийн хүдрийг хүчлээр уусгасны дараа биологийн аргаар дараалан уусгаснаар <br />металл авалтыг нэмэгдүүлэн, ердийн нөхцөлд хүдрээс металлыг өндөр бүтээмжтэйгээр уусган баяжуулах боломжтой юм.</p> <p><strong>Синхезитийн хүдрийг хүчил ба тионы бактериар дараалан уусган баяжуулах судалгаа </strong></p> <p><strong>Түлхүүр үг</strong>: карбонатит, газрын ховор элемент, хүчлийн уусалт, биоуусалт, тионы бактер</p> 2023-12-03T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2023 Daramjav Purevjargal, Bayarsaikhan Bayarbayasgalan, Sanjugar Tuul, Batchuluun Sukhbaatar, Amarsanaa Altangerel, Davaasambuu Sarangerel https://www.mongoliajol.info/index.php/BICCT/article/view/3282 Application of the reference interaction site model theory for methane-ethane-like mixture 2024-03-04T01:20:02+00:00 Tsednee Banzragch banzragchts@mas.ac.mn Tsednee Tsogbayar banzragchts@mas.ac.mn Khinayat Tsookhuu banzragchts@mas.ac.mn <p>The reference interaction site model (RISM) theory has been applied for methane-like, ethane-like molecules and methane-ethane-like mixture. The Lennard-Jones potential is used to describe a molecular interaction. The Percus-Yevick and Martynov-Sarkisov bridge functions have been employed. For reduced temperatures of 2.5 and 5.15, the configurational internal energy for the systems has been computed as a function of a reduced number density. A mole fractions of the methane-like molecule for mixture are 0.25, 0.5 and 0.75. For the densities less than 0.6, results obtained from both bridge functions are almost indistinguishable, and for densities from 0.6 to 0.9, a minor discrepancy has been shown up. For equimolar mixture, and for density of 0.1 to 0.8 the computed findings have been compared with accurate ones obtained with a molecular dynamics (MD) simulation and a maximum deviation is 2%. Moreover, the structure for the mixture computed with the RISM equation presents good agreement with that from the MD simulation.</p> <p><strong>Метан, этаны холимог системд интеграл тэгшитгэлийн онолыг хэрэглэх нь</strong></p> <p><strong>Хураангуй</strong>: Метан, этан төсөөт молекулууд тэдгээрийн хольцыг хос корреляци тооцоолсон интеграл аргын хүрээнд судлав. <br />Молекуляр харилцан үйлчлэлийг Леннард-Жонс потенциалаар загварчилсан бөгөөд гүүр функцийг байгуулахдаа Перкус-Иевикийн болон Мартынов-Саркисовын ойролцооллуудыг ашигласан. Хураангуйлсан температурын 2.5 болон 5.15 <br />утгуудад метан, этан төсөөт молекулууд болон эдгээрийн холимог системийн хувьд, метан төсөөт молекулын молийн хувь <br />0.25, 0.5 болон 0.75 байхад, системийн дотоод энергийг хураангуйлсан нягтаас хамааруулж тооцоолов. Нягтын утга 0.6-ээс <br />бага байхад эдгээр хоёр ойролцооллын үр дүн хоорондоо ялгагдахгүй байсан бол, нягт нь 0.6-аас их үед зөрүү ажиглагдаж <br />байв. Ижил хэмжээтэй хольцын хувьд, нягт нь 0.8 хүртэлх утгуудын хувьд, дотоод энергийн утгыг нарийвчлал сайтай <br />молекулын динамикийн загварчлалын үр дүнтэй харьцуулахад зөрүү нь 2%-аас хэтрэхгүй байв. Түүнчлэн холимог <br />системийн бүтцийг дүрсэлж молекулын динамикийн загварчлалын үр дүнтэй харьцуулахад ерөнхийдөө сайн таарч байв.</p> <p><strong>Түлхүүр үг:</strong> метан, этан, интеграл тэгшитгэл, дотоод энерги</p> 2023-12-05T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2023 Tsednee Banzragch, Tsednee Tsogbayar, Khinayat Tsookhuu https://www.mongoliajol.info/index.php/BICCT/article/view/3283 Design for optimizing copper extraction from aqueous solution using LIX984N extractant 2024-03-04T01:24:39+00:00 Shirchinnamjil Nyamdelger nyamdelger_sh@mas.ac.mn Byambasuren Khulan nyamdelger_sh@mas.ac.mn Tumen-Ulzii Narangarav nyamdelger_sh@mas.ac.mn Erdenebat Ulziibadrakh nyamdelger_sh@mas.ac.mn Purevsuren Sarantsetseg nyamdelger_sh@mas.ac.mn Tumendelger Azzaya nyamdelger_sh@mas.ac.mn Silam Alen nyamdelger_sh@mas.ac.mn Surenjav Enkhtuul nyamdelger_sh@mas.ac.mn Gunchin Burmaa nyamdelger_sh@mas.ac.mn <p>Copper sulfide concentrate, containing chalcopyrite (CuFeS<sub>2</sub>), chalcocite (Cu<sub>2</sub>S), and covellite (CuS) was subjected to <br />low temperature (400<sup>0</sup>C) oxidation roasting, resulting in water-soluble copper sulfate and insoluble iron oxides. Both chemical and <br />ICP-OES analysis revealed that samples after oxidation roasting contain Cu 28.34%, S 14.37%, Fe 11.28%, Zn 0.35%, Sb 0.58%, <br />As 0.20%, SiO<sub>2</sub> 5.94%, and Ag 0.65%. The copper dissolution rate of the roasted sample in water was estimated to be 98.48%.<br />This study applied mathematic planning through central composite design (CCD) by “Design Expert 13”, a software to help <br />optimize copper extraction from an aqueous solution using LIX984N, an organic extractant. The key extraction parameters, i.e. pH, <br />extractant concentration, and duration extraction were screened to minimize the number of experiments. The results we discuss, <br />indicate that the pH of solution, and concentration of the extractant are the most influential factors in copper extraction. The<br />interplay between pH, extractant concentration, and extraction time was visualized through 3D-factorial design. Statistical analysis, <br />such as ANOVA (Analysis of variance) parameters P value, F value, as well as the regression coefficient (R<sup>2</sup>) revealed their positive interdependence. The optimal conditions for extraction were determined as follows: LIX984N extractant concentration of 2.2%, copper solution pH of 2, and an extraction time of 2.5 minutes, which resulted in a maximum copper extraction rate of up to 99.5%.</p> <p><strong>Усан уусмал дахь зэс (II)-ийн LIX984N хандлагчаар хандлагдах нөхцөлийг оновчлох загварчлал</strong></p> <p><strong>Хураангуй:</strong> Халькопирит, халькозин, ковеллин бүхий зэсийн сульфидын баяжмалыг нам температур (400°C)-т, <br />хүчилтөрөгчийн орчинд исэлдүүлэн шатаахад усанд уусдаг зэсийн сульфат болон уусдаггүй төмөр (II, III)-ийн ислүүд <br />үүссэн. Исэлдүүлэн шатаасан дээжид химийн болон индукцийн холбоот плазмын спектроcкоп (ICP-OES)-ийн аргаар Cu <br />28.34%, S 14.37%, Fe 11.28%, Zn 0.35%, Sb 0.58%, As 0.20%, SiO<sub>2</sub> 5.94%, Ag 0.65% тодорхойлогдсон. Тус дээжийг усанд <br />уусгахад зэсийн сульфатын уусалтын зэрэг 98.48% байсан. Усан уусмал дахь зэс (II)-ийн LIX984N органик хандлагчаар <br />хандлагдах нөхцөлийг загварчлалаар оновчлох судалгаа хийсэн. Хандлалтын нөхцөлийг оновчлох судалгаанд “Design <br />Expert 13” программын математик төлөвлөлтийн төвийн композит загвар (CCD - Central Composite Design)-ыг ашиглав. <br />ССD аргаар загварчлахын тулд хандлалтын параметрүүд (рН, хандлагчийн концентрац, хугацаа)-ад скрининг хийж, <br />туршилтын хамгийн бага тоо (Min Run Res V)-г төлөвлөж, зэс (II)-ийн хандлалтад уусмалын рН, хандлагчийн концентрац <br />хамгийн их нөлөөтэйг тодорхойлов. Тусгалын гадаргуугийн 3 хэмжээст графикаар хүчин зүйлүүд (рН, хандлагчийн <br />концентрац, хугацаа)-ийн хамаарлыг харуулж, эдгээр хүчин зүйлүүд харилцан эерэг хамааралтайг хувьсагчдын харилцан <br />үйлчлэлийн нөлөөллийн регрессийн коэффициент (R<sup>2</sup>), P-утга, F-утга зэрэг статистик шинжилгээ (ANOVA - Analysis of <br />Variance буюу хувьсагчийн анализ)-ний дүнг үндэслэн хандлах туршилтын оновчтой нөхцөл: LIX984N хандлагчийн <br />концентрац 2.2%, уусмалын pH=2, хандлалтын хугацаа 2.5 минут гэж оновчлов. Энэ нөхцөлд зэсийн хандлалтын зэрэг <br />хамгийн их буюу 99.5% байв.</p> <p><strong>Түлхүүр үг</strong>: LIX984N, зэсийн сульфид, төвийн композит төлөвлөлтийн загварчлал (CCD)</p> 2023-12-15T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2023 Shirchinnamjil Nyamdelger, Byambasuren Khulan, Tumen-Ulzii Narangarav, Erdenebat Ulziibadrakh, Purevsuren Sarantsetseg, Tumendelger Azzaya, Silam Alen, Surenjav Enkhtuul, Gunchin Burmaa https://www.mongoliajol.info/index.php/BICCT/article/view/3284 Comparative study on thermal cracking of atmospheric residue from Tamsagbulag and Tsagaan Els’ crude oils of Mongolia 2024-03-04T01:28:34+00:00 Bayanmunkh Myagmargerel khulanb@mas.ac.mn Orgilbulag Myagmarjav khulanb@mas.ac.mn Batchuluun Khongorzul khulanb@mas.ac.mn Munkhsaikhan Anujin khulanb@mas.ac.mn Ulambayar Bayasgalan khulanb@mas.ac.mn Bayasgalan Khulan khulanb@mas.ac.mn <p>In this study, we have compared the physio-chemical parameters, elemental and group composition of oil and atmospheric residue from Tamsagbulag (TB) and Tsagaan Els (TsE) deposits in Mongolia, and have studied the possibility of increasing <br />the yield of fuel fractions via thermal cracking. The atmospheric residue for oil TB is 53.8%, and for oil TsE, it's 73.63%. Both oils <br />and their atmospheric residues are paraffinic, have medium density, and are high in saturates+aromatics but low in asphaltene-resin <br />compounds. Atmospheric residues were loaded into a 50 ml steel reactor and subjected to a thermal cracking process at 450°C and <br />4 atm nitrogen pressure for 60 and 120 minutes. As a result of the thermal cracking of atmospheric residues of Tamsagabulag and <br />Tsagaan Els, 88.6% and 56.33% of liquid products were formed, respectively, along with the formation of by-product gas and solid<br />residues. The liquid product from the thermal cracking Tamsagbulag atmospheric residue comprises 11.93-12.02% gasoline and <br />22.57-27.61% diesel, while that from the Tsagaan els consists of 13.52-18.19% gasoline and 19.47-20.69% diesel fraction. Based <br />on the composition of the produced liquid products and chromatographic results of alkane hydrocarbons it was evident that high <br />molecular-weight hydrocarbons and long-chain alkane hydrocarbons decompose into hydrocarbons of smaller molecular size. <br />These results show that atmospheric residue from highly paraffinic oil can be liquefied by thermal cracking to boost the gasoline <br />and diesel yields.</p> <p><strong>Монгол орны Тамсагбулаг, Цагаан-Элсний ордуудын нефтийн атмосфер үлдэгдлийн дулааны крекингийн харьцуулсан судалгаа</strong></p> <p><strong>Хураангуй:</strong> Манай орны Тамсагбулаг (ТБ-XIX), Цагаан-Элсний (ЦЭ-XIV) ордын нефть, тэдгээрийн атмосфер үлдэгдлийн <br />физик-химийн үзүүлэлтүүд, элементийн болон бүлгийн бүрэлдэхүүнийг харьцуулан судалж, улмаар дулааны крекинг <br />процессд оруулан шингэрүүлж, түлшний фракцын гарцыг нэмэгдүүлэх боломжийг судалсан. Эдгээр нефть болон атмосфер <br />үлдэгдлүүд нь өтгөн царцамтгай, дундаж нягттай, найрлагадаа асфальтен-давирхайлаг нэгдлүүдийн агуулга харьцангуй <br />бага, маслын агуулга өндөртэй бөгөөд ТБ-ийн нефть нь 53.8%, ЦЭ-ний нефть 73.63%-ийн атмосфер үлдэгдлийн агуулгатай <br />байна. Нефтийн үлдэгдлийг 50 мл-ын багтаамжтай ган реакторт хийж 450oС-ийн температурт 4 атм азотын даралтын орчинд <br />60 болон 120 минутын турш дулааны крекингийн процессд оруулсан.<br />ТБ-ийн нефтийн үлдэгдлийн дулааны крекингийн дүнд 88.6%, ЦЭ-ний үлдэгдлээс 56.33%-ийн шингэн бүтээгдэхүүн <br />үүссэнээс гадна дагалдах хий болон хатуу үлдэгдэл үүссэн. ТБ-ийн нефтийн атмосфер үлдэгдлийн дулааны крекингийн <br />дүнд үүссэн шингэн бүтээгдэхүүн нь 11.93-12.02% бензин, 22.57-27.61%-ийн дизель, ЦЭ-ний нефтийн хувьд 13.52-18.19%-<br />ийн бензин, 19.47-20.69%-ийн дизелийн фракцын агуулгатай байна. Үүссэн шингэн бүтээгдэхүүний бүлгийн бүрэлдэхүүн, <br />алканы НУ-дийн хроматограммын дүнгээс харахад өндөр молекулт НУ-чид болон урт гинжин хэлхээтэй алканы <br />нүүрсустөрөгчид задарч бага молекулт нүүрсустөрөгчид үүсч байна. Энэхүү судалгааны дүнд хөнгөн фракцын гарц багатай, <br />өндөр парафинт нефтийн атмосфер үлдэгдлийг дулааны крекинг процессд оруулан шингэрүүлж, бензин, дизелийн фракцын <br />гарцыг нэмэгдүүлэх, үлдэгдлийг гүн боловсруулах боломжтойг судлан тогтоов.</p> <p><strong>Түлхүүр үг:</strong> нефть, крекинг, атмосфер үлдэгдэл, нүүрсустөрөгчид</p> 2023-12-05T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2023 Bayanmunkh Myagmargerel, Orgilbulag Myagmarjav, Batchuluun Khongorzul, Munkhsaikhan Anujin, Ulambayar Bayasgalan, Bayasgalan Khulan https://www.mongoliajol.info/index.php/BICCT/article/view/3285 A study on the properties of zinc-enriched spent brewer’s yeast hydrolysate 2024-03-04T01:32:21+00:00 Bayarsukh Zolzaya zolzaya_b@mas.ac.mn Tsoggerel Ariunsaikhan zolzaya_b@mas.ac.mn Erdene Lkhagvamaa zolzaya_b@mas.ac.mn Baltsukh Oyuntuya zolzaya_b@mas.ac.mn Munkhuu Bayarjargal zolzaya_b@mas.ac.mn Tudev Gan-Erdene zolzaya_b@mas.ac.mn <p>The purpose of this study was to determine the physicochemical properties of the complex obtained by reacting spent <br />brewer's yeast hydrolysate with zinc sulfate and to establish the possibility of its use. The zinc-enriched yeast hydrolysate was determined to contain 8.2% of total nitrogen, 2.72% of amino nitrogen, 0.5% of fat, 9.8% of ash, 5.4% of moisture, and 610 mg/kg of <br />zinc. Peptide molecular mass distribution in zinc-enriched yeast hydrolysate was assessed using gel filtration chromatography, <br />which gave results of &gt;13.2 kDa - 3.2%, 1.54-13.2 kDa -75.5%, &lt;1.54 kDa - 21%. Also 73% of total zinc detected in the three peptide fractions of hydrolysate. In comparison, complexometric titration revealed that zinc-peptide chelates, or zinc bound to peptides, <br />accounted for 56% of total zinc. Zinc was involved in the creation of complexes with amide and carboxyl groups in peptides, according to the infrared (IR) spectroscopy analysis. The toxicity of the product was evaluated using Artemia salina (brine shrimp), <br />classified as "non-toxic." Because of its low toxicity and high solubility, the zinc-enriched spent brewer’s yeast hydrolysate can be <br />used as a zinc source in cosmetics and biologically active products.</p> <p><strong>Цайраар баяжуулсан пивоны дрожжийн гидролизатын шинж чанарын судалгаа</strong></p> <p><strong>Хураангуй:</strong> Энэхүү судалгаанд пивоны дрожжийн гидролизатыг цайрын сульфаттай урвалжуулж гарган авсан комплексын <br />физик-химийн шинж чанарыг тодорхойлж, ашиглах боломжийг тогтоох зорилтыг тавьсан. Судалгаанд авсан цайраар <br />баяжуулсан дрожжийн гидролизат нь 8.2% нийт азот, 2.72% амины азот, 0.5% тос, 9.8% үнс, 5.4% чийг, 610 ppm цайр <br />агуулж байгаа болохыг тодорхойлов. Цайраар баяжуулсан дрожжийн гидролизатын найрлага дах пептидүүдийн молекул <br />массын түгэлтийг гель фильтрацийн хроматографийн аргаар үнэлэхэд &gt;13.2 кДa - 3.2%, 1.54-13.2 кДa - 75.5%, &lt;1.54 кДа -<br />21% эзлэж байсан бөгөөд гидролизатад тодорхойлогдсон нийт цайрын 73% нь пептидийн дээрх гурван фракцад илэрсэн.<br />Үүнтэй харьцуулахад комплексонометрийн титрлэлтийн аргаар нийт цайрын 56% нь цайр-пептидийн хелат (пептидүүдтэй <br />холбогдсон цайр) хэлбэрт оршиж байгааг илрүүлсэн. Нил улаан туяа (НУТ)-ны спектроскопын шинжилгээгээр цайр нь <br />пептидүүдийн амидын болон карбоксил бүлгүүдтэй комплекс нэгдэл үүсгэхэд оролцсон болохыг тогтоов. Бүтээгдэхүүний <br />хоруу чанарыг Artemia salina (давстай усны сам хорхой)-г ашиглан тодорхойлоход “хоргүй” ангилалд багтаж байв. Цайртай <br />комплекс нь уусамтгай чанар сайтай, хоруу чанар багатай зэрэг нь гоо сайхан, биологийн идэвхт бүтээгдэхүүнд цайрын эх <br />үүсвэр болгон ашиглах боломжтойг харуулж байна.</p> <p><strong>Түлхүүр үг:</strong> цайр пептидийн хелат нэгдэл, пептидүүдийн молекул массын түгэлт, хоруу чанар</p> 2023-12-16T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2023 Bayarsukh Zolzaya, Tsoggerel Ariunsaikhan, Erdene Lkhagvamaa, Baltsukh Oyuntuya, Munkhuu Bayarjargal, Tudev Gan-Erdene https://www.mongoliajol.info/index.php/BICCT/article/view/3286 Study on the properties of proteinaceous waste from tannery 2024-03-04T01:35:33+00:00 Tsoggerel Ariunsaikhan ariunsaikhan_ts@mas.ac.mn Baltsukh Oyuntuya ariunsaikhan_ts@mas.ac.mn Bayasgalan Namjildorj ariunsaikhan_ts@mas.ac.mn Bayarsukh Zolzaya ariunsaikhan_ts@mas.ac.mn Boldbaatar Khongorzul ariunsaikhan_ts@mas.ac.mn Munkhuu Bayarjargal ariunsaikhan_ts@mas.ac.mn Tudev Gan-Erdene ariunsaikhan_ts@mas.ac.mn <p>In Mongolia, solid waste from leather industry is considered as an environmental pollutant, and the issue of proper use <br />and production of value-added products is lagging. In this study, we aimed to determine the physico-chemical characteristics of <br />solid wastes from the leather industry, including cow hide, sheep and goat skin wastes. Based on our results, we determined utilization approach of such wastes. From the samples, lime splitting, trimming and shaving from the processing cow hide and pickles and tanned trimming from goat skin were relatively high in total protein and collagen content, ranging from 63-81%. Collagen, <br />expressed as a percentage of total protein, was 53-97% in these wastes. Tannery wastes pose a risk of heavy metal pollution, and<br />related chromium pollution is a focus of attention. According to the results of our research, the amount of chromium contained in <br />solid waste was less than 3-4%, which shows that the domestic producers are following the technological regime to a certain extent. <br />Untanned solid wastes such as the lime splitting and pickled hide/skin can be directly used in the production of protein products, <br />and if other solid wastes are used as raw materials for protein-based products, it is necessary to solve the problem of additional <br />technology for removing chromium.</p> <p><strong>Арьс ширний үйлдвэрийн уурагт хаягдлын шинж чанарын судалгаа</strong></p> <p><strong>Хураангуй:</strong> Манай улсад арьс ширний үйлдвэрийн хатуу хаягдлыг байгаль орчныг бохирдуулагчийн хэмжээнд авч үзэж <br />байгаа ба зүй зохистой ашиглаж, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх асуудал ихээхэн хоцрогдож байна. Бид <br />энэхүү судалгаандаа арьс ширний үйлдвэрийн хатуу хаягдал болох үхрийн ширний (боловсруулаагүй арьсны захалгаа, <br />махалгаа, шохойн хуулдас, захалгааны өөдөс, хусахын зоргодос, краст ширний захалгааны өөдөс), хонь (пикель), ямааны <br />(пикель, захалгааны өөдөс) арьсны нийт есөн төрлийн хаягдлын физик-химийн үзүүлэлтийг харьцуулан тодорхойлж, <br />ашиглах чиглэлийг тогтоохыг зорьсон. Шинжилгээнд хамруулсан дээжээс үхрийн ширийг боловсруулахад үүсэх шохойн <br />хуулдас, захалгааны өөдөс, хусахын зоргодос, ямааны ширийг боловсруулахад үүсэх пикель, захалгааны зоргодос нь нийт <br />уураг болон коллагены агууламжаар харьцангуй өндөр буюу 63-81%-ийн хооронд хэлбэлзэж байв. Нийт уурагт эзлэх <br />коллагены хэмжээ нь эдгээр хаягдалд 53-97% байв. Арьс ширний үйлдвэрийн хаягдал нь хүнд металлын бохирдол үүсгэх <br />эрсдэлтэй ба хромын бохирдлын асуудал анхаарлын төвд байдаг. Бидний хийсэн судалгааны дүнгээр хатуу хаягдалд <br />агуулагдах хромын хэмжээ нь 3-4%-иас бага байсан нь үндэсний үйлдвэрлэгчид технологийн горимыг баримталж байгааг <br />харуулж байна. Хром агуулаагүй хатуу хаягдал болох шохойн хуулдас, пикельдсэн арьсыг уурагт бүтээгдэхүүн <br />үйлдвэрлэхэд шууд ашиглах боломжтой, бусад хатуу хаягдлуудыг уурагт суурилсан бүтээгдэхүүний түүхий эд болгон <br />ашиглах тохиолдолд хромыг зайлуулах нэмэлт технологийн асуудлыг шийдэх хэрэгтэй байна.</p> <p><strong>Түлхүүр үг:</strong> хромын идээлэггүй хаягдал, хромын идээлэгтэй хаягдал, коллаген уураг</p> 2023-12-13T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2023 Tsoggerel Ariunsaikhan, Baltsukh Oyuntuya, Bayasgalan Namjildorj, Bayarsukh Zolzaya, Boldbaatar Khongorzul, Munkhuu Bayarjargal, Tudev Gan-Erdene https://www.mongoliajol.info/index.php/BICCT/article/view/3287 Research on iron(III) and cobalt(II) adsorption activity of Aduunchuluun active carbon 2024-03-04T01:39:26+00:00 Alyeksandr Ariunaa ariunaaa@mas.ac.mn Byamba-Ochir Narandalai ariunaaa@mas.ac.mn Janchig Narangerel ariunaaa@mas.ac.mn Oyunchimeg Nasantogtokh ariunaaa@mas.ac.mn Enkhtur Munkhbat ariunaaa@mas.ac.mn Erdenebileg Puntsagdash ariunaaa@mas.ac.mn <p>Coal from Aduunchuluun deposit was pre-treated by pyrolysis at 600°C, and semi-coke was activated at 800°C under a <br />steam flow of 2 ml/min for 120 and 240 minutes to obtain activated carbons. The maximum weight loss of activated carbon was <br />64.7% with relatively high adsorption capacity, i.e. iodine and methylene blue absorption was 615 mg/g and 762 mg/g, surface area <br />was 894 m<sup>2</sup>/g, respectively. The activity of Fe<sup>3+</sup> and Co<sup>2+</sup> ion adsorption of activated carbon was investigated depending on the pH <br />of aqueous solution, initial concentration of metal ions, adsorption time and temperature. The removal of Fe<sup>3+</sup> ions was 93.2-93.7%, <br />for Co<sup>2+</sup> ions was 95.1-95.2%. According to the adsorption isotherms and thermodynamic studies, the adsorption process was leading to the multilayer coverage with the metallic ions on the heterogeneous surfaces )micro- and meso-) of the activated carbons )A-3 and A-7) and the adsorption process was spontaneous.</p> <p><strong>Адуунчулууны идэвхжүүлсэн нүүрсний төмөр(III), кобальт(II) шингээх идэвхийн судалгаа</strong></p> <p><strong>Хураангуй:</strong> Адуунчулууны ордын нүүрсийг 600°С-ийн температурт пиролизын аргаар урьдчилан боловсруулж, гарган <br />авсан хагас коксыг 800°С-ийн температурт, 2 мл/мин усны уурын урсгалд 120, 240 минутын хугацаатайгаар идэвхжүүлэн <br />идэвхжүүлсэн нүүрс гарган авсан. Идэвхжүүлсэн нүүрсний жингийн алдагдал хамгийн их нь 64.7 %, шингээх чадвар <br />харьцангуй өндөр буюу иод болон метилен хөх шингээлт 615 мг/г ба 762 мг/г, гадаргуугийн талбай 894 м<sup>2</sup>/г тус тус байв. <br />Идэвхжүүлсэн нүүрсний Fe<sup>3+</sup>, Co<sup>2+</sup> ион шингээх идэвхийг усан уусмалын орчин, металлын ионы анхны концентрац, <br />шингээлтийн хугацаа, температураас хамааруулан судалсан. Fe<sup>3+</sup> ионыг шингээх идэвхжүүлсэн нүүрсний шингээлтийн <br />зэрэг нь 93.2-93.7%, харин Co<sup>2+</sup> ионы хувьд 95.1-95.2% өндөр байв. Шингээлтийн изотермийн болон термодинамикийн <br />судалгаагаар уг идэвхжүүлсэн нүүрс )А-3 ба А-7) нь олон төрлийн сүвэрхэг (микро-, мезо-) бүтэцтэй бөгөөд шингээлтийн <br />процессоор шингээгчийн гадаргуу дээр металлын ионууд олон давхарга үүсгэн бүрхэж, өөрөө аяндаа явагдах физикийн <br />шингээлт болохыг тодорхойлов.</p> <p><strong>Түлхүүр үг:</strong> усны уурын идэвхжүүлэлт, шингээлтийн багтаамж, гадаргуугийн талбай, шингээлт, төмрийн <br />ион, кобальт ион</p> 2023-12-26T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2023 Alyeksandr Ariunaa, Byamba-Ochir Narandalai, Janchig Narangerel, Oyunchimeg Nasantogtokh, Enkhtur Munkhbat, Erdenebileg Puntsagdash https://www.mongoliajol.info/index.php/BICCT/article/view/3280 Editorial 2024-03-04T01:11:10+00:00 Lkhasuren Jargalsaikhan bicct@mas.ac.mn <p>No abtract in English</p> 2023-12-29T00:00:00+00:00 Copyright (c) 2023 Lkhasuren Jargalsaikhan